باید بكند و برای آینده اش چه طرحی بریزد. از مردم گریزان است و هر تمنا و خواهش را یك تحمیل تلقی و در برابر آن به شدت مقاومت می كند، از همین رو مرتب با اطرافیان دچار تضاد و كشمكش است، برای دفاع از حقش اقدام نمی كند و كناره گیری را بر تلاش ترجیح می دهد. از دیگر نشانه ها می توان به خجالت و سكوت، احساس محرومیت و ناتوانی از برقراری رابطه با دوستان و معلمان،
به تعویق انداختن انجام كارها و یا از این شاخه به آن شاخه پریدن، بی حوصلگی، كسالت، احساس خستگی، پوچی، زودرنجی، نگرانی از آینده، كمك نخواستن از دیگران به هنگام نیاز، سازش با وضع موجود و اعتراض نكردن به آن حتی در صورت احساس ناراحتی و نگرانی، همچنین اجتناب از رقابت، غیبت از مدرسه و بی علاقگی به درس، عدم تمركز حواس، اختلال در خواب و خوراك، بی اعتنایی نسبت به وقایع اطراف، بی اعتمادی نسبت به یك تجربه موفقیت آمیز در یك فعالیت گروهی، برای اینگونه كودكان آغاز بسیار خوبی است. كودك منزوی نیاز دارد تا احساس كند. عضو باارزش یك یا چند گروه است. او هر وقت كه در فعالیتهای زندگی واقعی ارضا شود، نیازی به عقب نشینی به میدان رؤیاهای خویش برای ارضای خواسته های اساسی اش نخواهد داشت. معلم آگاه باید توجه داشته باشد كه كودك كمرو و منزی نیز دارای تواناییها و شایستگیهای ویژه ای است كه با راهنمایی و تشویق می توان آنها را در یك فعالیت گروهی به كار گرفت. هرگاه شركت وی در فعالیتی با تحسین دیگران همراه باشد، او نسبت به تكرار عمل موفقیت آمیز خویش در موقعیتهای گروهی تشویق خواهد شد. موفقیت در یك عمل تا حد زیادی در بالابردن اعتماد به نفس كودك و در نتیجه در تغییر نگرشهای كودكان دیگر نسبت به او تأثیر خواهد داشت. ضمناً باید عوامل زمینه ساز گوشه گیری مانند تحقیر و احساس گناه از بین بروند. در این مورد روان درمانی و مشاوره فردی و گروهی می تواند در رفع گوشه گیری مؤثر واقع شود؛ همچنین تغییر وضعیت محیط زندگی از روشهای مفید درمان گوشه گیری به شمار می رود. والدین و معلمان نیز باید با كودكان گوشه گیر با ملایمت و مسالمت و دلجویی رفتار كنند. بردن فرد به گردشهای علمی، تشویق به سخن گفتن در حضور والدین و دوستان و بستگان، همچنین جرأت دادن به او به این معنی كه می تواند در برابر جمع سخن بگوید و شركت دادن وی در فعالیتهای هنری و ایفای نقش در نمایشنامه ها از جمله اعمالی است كه مهارتهای اجتماعی دانش آموزان و كودكان را افزایش می دهد و آنان را در مبارزه با گوشه گیری و انزواطلبی یاری می دهد. پیشنهادهای عملی زیر می تواند تا حد زیادی در زمینه كمك به كودك كمرو و گوشه گیر مفید و مؤثر باشد. با پذیرفتن رفتار مطلوب كودك می توان به او اطمینان بخشید. در كودكان اعتماد به نفس به وجود آوریم و زمینه ابراز وجود را برایشان فراهم كنیم. تجارب موفقیت آمیز در كودك ایجاد امنیت می كند. آموزش صحیح در گسترش رشد احساس شایستگی كمك می كند
كمرویی و گوشه گیری در جوانان
در شرايط عادي بسيار ديده شده جواناني كه به مرحله رشد مي رسند يك باره خود را از مصاحبت والدين و بزرگترها كنار كشيده و عزلت و تنهايي بر مي گزينند؛ درست مثل كرم ابريشمي كه در نهايت صبر و حوصله و آرامش به دور خود تار مي تند تا به پروانه اي تبديل شده و به پرواز در آيد. خيلي از پدر و مادرها متوجه اين موقعيت و ضرورت رشد فرزندان خود نشده غالباً با دلسوزي هاي بسيار و پرسش هاي مكرر و سؤالاتي مثل: چه شده، چه اتفاقي افتاده، چرا اين قدر ساكتي، چرا حرف نمي زني؟(كه البته بيشتر جنبه خيرخواهانه دارد) آرامش و امنيت روحي جوانان را برهم مي زنند. گاهي هم با عكس العمل هاي تلخي از طرف جوان خود روبرو مي شوند كه در نهايت منجر به تشكيل يك حلقه معيوب در روند ارتباط خانواده و فرزندان مي شود. در اين قبيل مواقع گاهي فرصتي پيش مي آيد كه بزرگترها مي توانند با دخالت هاي حساب شده وارد معركه شده و از بحران روحي جوانان بكاهند.
دوران شگفت انگيز
واقعيت اين است كه اين دوران يكي از شگفت انگيزترين و توفاني ترين دوره هاي حيات جوان است. جوان در اين دوره شكافي عميق و پرتگاهي ناپيدا در درون خود احساس مي كند؛ يعني از يك طرف آرامش و بي خبري دوران كودكي را پشت سر گذاشته و از طرفي هنوز به اعتماد به نفس كامل و استحكام روحي لازم نرسيده است. يك روز رفتار و حركات بچگانه دارد و از هر مسئوليتي شانه خالي مي كند و روزي ديگر آن چنان احساس بزرگي مي كند كه مي خواهد دنيا را اصلاح كند. در اين حال گاهي ساعت ها به سكوت و انزوا پناه مي برد و گاهي به اجتماعات شلوغ و پر سر و صدا روي مي آورد طوري كه حتي بلندترين صداي موسيقي هم او را راضي و ارضائش نمي كند. يا گاهي وجود خود را متزلزل و در آستانه ويراني مي بيند و گاهي خود را متكبر و از خود راضي نشان مي دهد تا نشانه هاي عدم ثبات و تزلزل دروني خود را بپوشاند.
عبور از بحران
در اين شرايط بحراني هر نوع دخالت مستقيم و يا بازگويي اشتباهات و خطاهاي احتمالي باعث ايجاد عناد، لجاجت و عقب نشيني آنان و نوعي سرخوردگي جوان مي شود. كارشناسان مسايل اجتماعي - خاصه آنان كه در مسائل جوانان دستي و مطالعه اي دارند - معتقدند بهترين چاره براي عبور از اين بحران "سكوت آگاهانه"، "انتظار بيدار" و "ايجاد تفاهم و اطمينان" است. اگر به اين شيوه رفتار شود نوجوان و جوان به تدريج خود را به بزرگترها نزديك كرده و با ميل و رغبت باطني دست كمك و راهنمايي آنان را مي فشارد و سرانجام در يك جو اعتماد و تفاهم، آرامش و امنيت لازم براي رشد و بالندگي جوانان فراهم مي شود. اما اگر اين"سكوت آگاهانه" و "انتظار بيدار" به"خواب غفلت" بدل شود و پدر و مادر خود را به دليل عجز و سهل انگاري و يا ضعف و بي تفاوتي از دنياي فرزندان خويش كنار بكشند و آن ها را به حال خود رها سازند، جوانان روز به روز آشفته تر و بيقرارتر مي شوند؛ حس احترام و اعتمادي كه نسبت به بزرگترها داشتند و نيز معيارهاي ارزشي را كه براي رشد نيروي داوري خود لازم دارند از دست مي دهند و خود را نيز درهم شكسته مي بينند و اين تغيير و تحول ذهني در پاره اي زودتر و در برخي ديرتر صورت مي گيرد. عده اي هم به غلط تصور مي كنند كه دوران رشد يك باره تمام مي شود و جوان مي تواند كليه مسائل و مشكلات روحي و سرسختي هاي دوران بلوغ را كنار بگذارد و تسليم محض و بي اراده بزرگترها شود؛ در حالي كه در خيلي از موارد نه تنها جريان رشد كامل نشده بلكه زودتر از موعد قطع شده است. متأسفانه برخي از والدين راحت طلب نمي توانند دريابند كه اين نوع به عقل رسيدن چيزي جز قطع ناگهاني فعل و انفعالات سالم و در عين حال توفاني دوران بلوغ نيست و بيشتر به پوسيدگي زودرس يك ميوه نارس شباهت دارد.
تربيت آگاهانه
به نظر انديشمندان، بي تفاوتي و سهل انگاري بزرگترها همان قدر آرامش زمان رشد را برهم مي زند كه دخالت ها و امر و نهي هاي بيش از اندازه و نابجاي آنان. اگر كسي بخواهد نوجوان و جوان خود را نه از طريق رام كردن و خام كردن، بلكه از راه تربيت صحيح و آگاهانه به آزادي، تفكر، استقلال رأي و احساس مسئوليت فردي و اجتماعي هدايت كند لازم است در نهايت متانت و بردباري دورادور و بدون دخالت مستقيم و احياناً تحميل كمك خود، او را در راه سخت و ناهمواري كه در پيش دارد همراهي كند. او بايد بداند رشد عقلي و روحي انسان خواه سريع، خواه كند، خواه با كمك بزرگترها و يا بدون دخالت آن ها به همان نسبت پيچيده است كه تحول حيات در سير آفرينش و تبديل يك كرم ابريشم بي دفاع به يك پروانه ي بلند پرواز...
منابع:
۱،رفتارهای بهنجار و نابهنجار در كودكان، دكتر شكوه نوابی نژاد
۲،مشاوره و راهنمایی كودك، دكتر عبدا... شفیع آبادی
۳،اختلالهای رفتاری كودكان رینا ویكس ،نلسون، ترجمه تقی منشی طوسی
